Bij een gedragscode zorg gaat het toch wel over open deuren. Het opstellen van gedragsregels komt betuttelend of rigide over. Toch is het goed om gezamenlijk afspraken te maken voor de duidelijkheid; afbakenen wat wel en wat niet gewenst is. Meer zwart en wit en minder van het grijze gebied.
Lees verder als je bezig bent met het opstellen van een gedragscode. Zoals ieder beleidsstuk kan dit niet los gezien worden van arbeidsovereenkomsten, geheimhoudingsverklaringen, agressieprotocollen en de beroepscode. Zorg voor zo weinig mogelijk dubbelingen en dat het een logisch en acceptabele tekst wordt. Een gedragscode is een hulpmiddel om gedrag, cultuur en de onderstroom bespreekbaar te maken.
Gedragscode zorg
Binnen iedere organisatie is er sprake van macht. Die macht is niet een vaststaand gegeven. Macht is voortdurend in beweging. Geld stromen worden door de administratie verwerkt. Die afdeling bepaalt wanneer er betaald wordt, dat is macht. Leidinggevenden hebben controle over toekomstperspectieven van medewerkers. Maar de werkvloer kan ook macht uitoefenen door dingen niet, anders of juist wel te doen. Een staking kan een organisatie hard raken.
Naast ons bewust zijn van de aanwezigheid van macht is het handig om gedragsregels te hebben. Taak onduidelijkheid, het grijze gebied en persoonlijke belangen kunnen een giftige mix zijn en leiden tot grensoverschrijdend gedrag. Grensoverschrijdend gedrag kan heel expliciet zijn (fysiek geweld) en kan ook vilein en ondergronds ingezet worden. Hierbij is een gedragscode helpend. Pesten is bijvoorbeeld een subtiele vorm van ongewenst gedrag. Dit kun je benoemen in paragrafen over Agressie en Social media.
Beroepscode
Als je een normen -en waardenstelsel en gedragsregels voor specifieke functies opstelt, dan kun je spreken van een beroepscode. Ze biedt een samenhangend geheel van principes en regels met betrekking tot de uitoefening van het beroep.
Beroepscode zorg
Het meest bekende voorbeeld van een beroepscode is de eed van Hippocrates die medici afleggen wanneer ze hun beroep gaan uitoefenen:
“Ik zal mijn vermogens gebruiken om zieken naar beste weten en oordeel te helpen; ik zal me onthouden van het schaden en tekortdoen van wie ook. Wat ik zie en hoor, hetzij beroepshalve of persoonlijk, en wat niet verder mag worden verteld zal ik geheim houden en aan niemand meedelen.”
Misschien is de eed van Hippocrates een mooie inleiding voor de gedragscode zorg binnen jouw organisatie.
Ethisch handelen
Ethische gedragsregels zijn bedoeld om breder te kijken dan het welzijn van mensen. Over het beschermen van het milieu, adequate boekhoudingen, cybersecurity, illegale houtkap, kinder- of dwangarbeid en het zorgvuldig omgaan met persoonsgegevens, kun je regels opstellen. Zelfs binnen je eigen organisatie is het mogelijk om op de genoemde factoren het verschil te maken. De inkoop afdeling kiest zoveel mogelijk milieu vriendelijk geproduceerd materialen, in plaats van de goedkoopste producten. Stagiairs krijgen een eerlijke vergoeding. Medewerkers gebruiken beveiligde communicatie kanalen en gaan zorgvuldig te werk, hoewel het verleidelijk is om toch even snel af te wijken.
Gedragscode zorg organisatie
Bij het opstellen van een gedragscode organisatie kijk je naar de onderstaande thema’s om inspiratie te krijgen voor het schrijven van je eigen gedragscode. Dit document moet relevant en acceptabel zijn. Je komt niet weg met een eenvoudige copy-paste handeling via Google. Daar staat tegenover dat het de kunst is om het document kort en leesbaar te houden. Denk ook na over de implementatie. Ga je het presenteren? Of wordt het een aanhangsel bij de arbeidsovereenkomst? Een getekende versie is altijd het beste; om medewerkers aan te spreken op gedrag.
Thema: Agressie discriminatie, geweld en seksuele intimidatie
Beschrijf de verschillende, mogelijke vormen van grensoverschrijdend gedrag binnen de organisatie. Ook de subtiele vormen van uitsluiting, manipulatie en dwang verdienen aandacht. Geef een expliciet voorbeeld:’Een leidinggevende die een belofte doet om je te helpen aan een betere positie, in ruil voor … .’. En verwijs naar het agressie protocol van de organisatie. Dit zorgt voor een veiligere werkplek.
Thema: Alcohol en drugs
Het expliciet vermelden dat het gebruik van alcohol en drugs verboden is, schept helderheid.
Thema: Roken
Het roken doe je uiteraard op eigen kosten en dat is tegenwoordig geen pretje. Waar, wanneer en hoelang mogen mensen roken? Het sigaretje kost tijd; werkplek verlaten, jas aantrekken, op rookmaatje wachten, even roken en daarna weer terug. Dit duurt makkelijk 10 minuten. Hoe trek je dit gelijk met de niet rokers?
Thema: Diefstal
Wanneer is iets diefstal? Denk hierbij aan consumpties, kantoor benodigdheden of kleine verbruiksmaterialen. Het spreekwoord ‘Wie appelen vaart, die appelen eet.’ is hier van toepassing. Mag een stagiair een stageverslag afdrukken op de printer van de organisatie? Wie geeft er toestemming voor het gebruik of privégebruik van bepaalde materialen? En welke regels zijn hier van toepassing? Om te voorkomen dat mensen bevoordeeld of benadeeld worden ten opzicht van anderen.
Thema: Privégebruik internet
Bepaal op welke manieren het gebruik van internet is toegestaan. Van het bekijken van Porno of het illegaal downloaden is het duidelijk dat dit niet de bedoeling is. Maar ook de veiligheid van het netwerk is in het geding als medewerkers onveilige sites gebruiken, materiaal uploaden (via USB stick) of op malware klikken.
Thema: Social media
In hoeverre is het wenselijk dat allerlei zaken op Social media belanden. Denk hierbij aan privacy en persoonsgegevens. Het is natuurlijk geweldig als een trotse medewerker de organisatie in beeld brengt. Maar het kan te ver gaan als patiënten herkenbaar in beeld komen. Beschrijf de voorwaarden van social media als één van de eerste punten in de gedragscode zorg. Het blijft een actueel thema.
Thema: Privé omgang met collega’s of derden
Op het werk leren collega’s elkaar of andere betrokkenen kennen. Dit kan leiden tot het uitbreiden van een informele kennissenkring, vriendschappen of (liefdes)relaties. Op de afdeling personeelszaken zullen er gevallen bekend zijn van conflicten en wantoestanden als gevolg van scheef gegroeide verhoudingen. Kijk of je algemene gedragsregels kunt opstellen die preventief werken en helderheid scheppen. Het gaat meestal fout met scheve machtsverhoudingen, geld of seksuele aantrekkingskracht. Voorbeeld: Het is medewerkers van zorgorganisatie XXX niet toegestaan om seksuele relaties aan te gaan op en rondom de werkplek. Dan is het duidelijk dat dit een vorm van ongewenst gedrag is. En het wordt makkelijker voor een slachtoffer om grensoverschrijdend gedrag te melden. Je maakt het kristal helder dat bepaalde gunsten er niet bij horen en niet ‘normaal’ zijn.
Thema: Geheimhouding
Persoonsgegevens, copyright, branche gevoelige informatie, werkwijze, concurrentie, persoonlijke situaties, privégegevens, etc.. Medewerkers komen in aanraking met veel gegevens. In verkeerde handen kunnen deze gegevens schadelijk zijn. Meestal wordt geheimhouding in een specifieke geheimhoudingsverklaring of arbeidsovereenkomst vastgelegd. Soms is het een onderdeel van de beroepscode.
Gedragscode voorbeeld
Het gebeurt ons allemaal: getuige zijn van asociaal gedrag door beroepschauffeurs. Zo’n hufter die aan het bumperkleven is, omdat meneer de loodgieter een lekkage moet verhelpen. Of zo’n snelle vertegenwoordiger die rechts inhaalt. Hij had gewoon eerder moeten gaan rijden. Een inhalende vrachtauto die ineens naar links komt met 82 kilometer per uur. Meestal blijft het bij een gedachte in de trant van: “Met dat bedrijf doe ik geen zaken meer!”. Maar duidelijk herkenbaar hufter gedrag zorgt zeker voor reputatie schade. Om die reden nemen bedrijven een passage over rijgedrag op in de gedragscode, als zij met vervoer, chauffeurs of lease auto’s te maken hebben.
