Werk je in de zorg voor mensen met dementie, niet aangeboren hersenletsel (NAH), een verstandelijke handicap of psychiatrische problemen? Zit je met je handen in het haar omdat je een situatie niet begrijpt? Wellicht heb je een gewetensconflict met de huidige benaderingswijze omdat de cliënt duidelijk frustratie laat zien. Tegenwoordig spreken we steeds vaker over onbegrepen gedrag in plaats van lastig gedrag. De bal ligt bij de zorgprofessional.
“Iedereen heeft het recht begrepen te worden” – Milan Kundera
Er zijn allerlei redenen te verzinnen om iets niet te doen. Wat je nodig hebt is die ene drijfveer om verder te kijken en actie te ondernemen! Wij weten als agressietrainers hoe lastig het is om met frustratie en geweld om te gaan. De grootste winst is te behalen met preventie. Maar hoe vind je de sleutel in vastgelopen zorgsituaties?
Tijdens het Waardigheid en Trots Congres 2017 werd er een workshop over onbegrepen gedrag georganiseerd door het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) en zorgorganisatie Coloriet. Aan de hand van een heldere voorbeeld casus schetsten de presentatoren een duidelijk beeld van het probleemgedrag. De interventies waren allen gericht op de kwaliteit van leven.
De casus: Coloriet vraagt hulp voor Grietje
Het behandelend team van Grietje benadert het CCE. Er is sprake van een vastgelopen zorgsituatie. Iedere dag leveren medewerkers een strijd met Grietje om haar van de meest basale zorg te voorzien. Tijdens de ADL stuiten medewerkers op verzet in de vorm van schoppen, bijten en slaan bij het douchen. Met als gevolgen dat Grietje een vervelende start van de dag heeft en dat enkele medewerkers bang zijn geworden en Grietje liever niet meer helpen.
Ken je de persoon achter de cliënt of bewoner?
Het was duidelijk dat Grietje getraumatiseerd is door de moord op haar vader in de tweede wereldoorlog. Hij zat samen met haar moeder in het verzet. Verder was er weinig bekend en de informatiebronnen waren opgedroogd. Alleen de meest recente ervaringen rondom de opname zijn gedocumenteerd. Wat is er met Grietje aan de hand? Waarom verzet zij zich zo hevig tegen de zorg? Het onbegrepen gedrag is een boodschap; er ontstaat frustratie door de huidige benadering.
Verder de geschiedenis onderzoeken
Het CCE adviseert om toch nog een keer in de geschiedenis te duiken. In het multidisciplinaire team werkt een psychologe en zij pakt dit onderzoek op. En wat blijkt? Een buurvrouw, een schoonzus en een verloren dochter duiken op en willen helpen om het verhaal compleet te maken. Het vergt tijd en energie, naarmate de geschiedenis zich ontvouwt komt er een steeds duidelijker beeld van de persoon Grietje.
Grondslag van het trauma
Het blijkt dat Grietjes leven gekenmerkt wordt door meerdere grote trauma’s. Waar eerder de oorzaak gezocht werd bij het verlies van haar vader, blijkt nu dat seksueel misbruik de doorslaggevende factor is. Het verzet tegen drie medewerkers die Grietje dagelijks beetpakken, uitkleden en onder de douche wassen is ineens heel begrijpelijk.
De methodische aanpak
Het is duidelijk dat de gehanteerde aanpak het verzet veroorzaakt. Maar hoe gaat de ADL dan wel vorm krijgen? Het team vraagt de familie toestemming voor een uitgebreide video analyse. Nu de medewerkers weten wat er echt aan de hand is met hun bewoner is het makkelijk om persoonlijke bezwaren opzij te zetten voor de kwaliteit van leven van Grietje.
De ADL wordt gefilmd en signalen van verzet worden zichtbaar. Het team bespreekt voor iedere handeling de alternatieven. Twee vaste verzorgers proberen keer op keer een alternatieve aanpak. Na een aantal video sessies wordt duidelijk welke handelingen wel geaccepteerd worden. Deze handelingen worden exact gedocumenteerd in de benaderingswijze. Vervolgens wordt de rest van het team getraind door de twee vaste verzorgers.
Enkele voorbeelden van succesvolle handelingen: spullen vooraf klaarleggen, veel daglicht, badkamerdeur op slot, daarna zelf laten kiezen waar ze gaat zitten en nog even erbij blijven. Valkuilen tijdens de zorg zijn dingen die seksueel kunnen worden opgevat: schemerlicht, dwingende handelingen, privacy schenden en uitspraken zoals “Lekker hè.”.
Tastbare resultaten
Grietje vindt douchen nog steeds niet leuk. Omdat zij merkt dat het precies op haar manier gaat voelt ze wel autonomie en begrip van de verzorgende. Het verzet is nagenoeg verdwenen. Als bonus fleurt Grietje op door de sociale interacties met medebewoners. Zij werd eerder ontlopen omdat ze naar urine rook, door het verzet tegen verschonen. De dag start nu met acceptabele ADL, een rustig ontbijt en gezellige praatjes. Dit is een groot contrast met de eerdere stress en eenzaamheid.
Praktische tips
- Wees kritisch op wat je weet. Kloppen je conclusies?
- Oorzaak – gevolg redeneren heeft enkel zin als je dingen zeker weet.
- Menselijke emoties zijn niet altijd logisch. Proberen en aanpassen werkt dan beter.
- Een vaste volgorde geeft meer rust en veiligheid door de voorspelbare aanpak.
- Focus op kwaliteit van leven.
- Durf tijd en geld te investeren, het wordt altijd (iets) beter.
- De ontdekkingstocht heeft positieve effecten op de vaardigheden van het team.
- Andere cliënten profiteren ook van een verbeterde aanpak.
Kom in actie!
Heb je in jouw organisatie te maken met vergelijkbare situaties? En wil je daar wat aan doen? Onze training Omgaan met Onbegrepen gedrag geeft je een goede basis om ermee aan de slag te gaan. Het Centrum voor Consultatie en Expertise kan altijd nog ingeschakeld worden.
